Ấm Tử Sa - Trà Cụ Càng Dùng Càng “Sang Chảnh”

Bạn đã bao giờ thấy đồ vật nào càng dùng lâu lại càng đẹp hơn và “sang chảnh” hơn chưa? Đó chính là trà cụ Ấm tử sa (hay còn gọi là ấm pha trà tử sa). Vậy ấm tử sa là gì mà nhiều người trong giới “thưởng trà” đặc biệt quan tâm đến vậy? Bài viết hôm nay An Trà sẽ cùng bạn tìm hiểu những thông tin cốt lõi và thực tế nhất về ấm pha trà tử sa nhé!

Ấm tử sa là gì?

Ấm tử sa là một loại ấm pha trà đặc biệt bởi loại đất và công thức chế tác ra ấm. Đất làm ra ấm tử sa phải là đất tử sa ở vùng Nghi Hưng (Trung Quốc), được nung ở nhiệt độ cao và đặc biệt không tráng men. Trong tiếng Trung Quốc, tử nghĩa là màu tím, sa nghĩa là đất. Vì thế ấm tử sa thường sẽ có màu tím đặc trưng.

4 điểm chính để nhận diện ấm tử sa:

• Ấm làm từ đất tử sa (ở vùng Nghi Hưng, Trung Quốc)
• Hoàn toàn chế tác thủ công từ phôi đất mềm, dễ tạo hình
• Ấm tử sa không tráng men, để độ thẩm thấu của nước trà vào chất đất trong ấm tạo nên hương vị đặc biệt
• Được nung ở nhiệt độ cao, không có mùi đất quá mạnh

Vì sao Nghi Hưng là thánh địa của ấm tử sa?

Không phải ngẫu nhiên mà Nghi Hưng được xem là thánh địa của ấm tử sa. Ở tại vùng đất này, kỹ thuật làm ấm đất được nâng lên một tầm cao mới, vượt trội hơn so với những nơi khác.

Danh tiếng ấm tử sa Nghi Hưng bắt đầu từ thế kỷ 15 và đỉnh cao là thời nhà Thanh. Có 2 yếu tố tiên quyết làm nên ấm tử sa Nghi Hưng:

• Đất tử sa vùng Nghi Hưng: là loại đất có kết cấu đa dạng, thành phần phức tạp nhưng được phối trộn khôn ngoan. Phôi đất mềm, mịn, dễ tạo hình và chịu được nhiệt độ nung cao. Đất tử sa là loại đất có độ xốp tuyệt vời, giữ nhiệt tốt, vì thế cải thiện đáng kể hương vị của trà so với các ấm trà gốm sứ hay thuỷ tinh.
• Kỹ thuật làm ấm tử sa điêu luyện: đôi bàn tay lành nghề từ các nghệ nhân tại Nghi Hưng được xem là “bậc thầy” của ấm đất. Họ có kỹ thuật xử lý chuyên nghiệp từ khâu làm phôi đất, làm lò và nung ấm. Đáng chú ý nhất vẫn là phần tạo hình ấm mà không cần bàn xoay, tất cả làm thủ công bằng tay. Điều đó đòi hỏi phải có sự khéo léo bậc cao để mỗi chiếc ấm tạo ra nhưng một tác phẩm nghệ thuật.

Màu sắc ấm trà tử sa là do đâu?

Thực chất ấm tử sa không chỉ có màu tím. Màu sắc của ấm tử sa phụ thuộc vào loại đất và nhiệt độ nung. 

Tùy vào loại đất khác nhau sẽ tạo ra các ấm tử sa có màu khác nhau. Các loại đất làm ấm tử sa có thể kể đến: Nguyên Khoáng Để Tào Thanh, Tử Nê, Thanh Thủy Nê, Ngọc Sa Liệu,...

Hoặc cùng một loại đất tử sa nhưng khi nung ở nhiệt độ khác nhau cũng sẽ cho ra các màu sắc ấm tử sa khác nhau.

Các dáng ấm tử sa đặc trưng

Ấm tử sa Tây Thi

Là một trong tứ đại mỹ nhân của Trung Quốc, Tây Thi với vẻ đẹp tuyệt trần khiến bao người mê mẫn. Tương truyền rằng, ấm tử sa Tây Thi là mô phỏng bầu ngực của vị mỹ nhân này.

Ấm tử sa Tây Thi có dáng tròn, bẫu bĩnh xinh xắn, phần vòi ấm ngắn và nắp ấm có núm tròn trịa dễ sử dụng. Dáng ấm tử sa Tây Thi rất phổ biến khắp toàn cầu, ấm thường có màu nâu hoặc đen tuyền quyến rũ.

Các dáng ấm tử sa khác

Ngoài dáng ấm tử sa Tây Thi, còn rất nhiều dáng ấm khác cũng đặc sắc không kém. Bên dưới là một số hình ảnh tiêu biểu cho các dáng ấm khác bạn có thể tham khảo:

Công dụng tuyệt vời của ấm tử sa

Thu hút người chơi trà bằng vẻ đẹp tinh tế và lịch sử lâu đời. Thế nhưng ấm tử sa cũng gây không ít tranh cãi về hiệu quả kỳ diệu khi pha trà và hương vị đặc biệt của trà.  

Có phải mỗi loại ấm tử sa chỉ nên pha một loại trà duy nhất? Đây có phải là loại ấm “tuyệt đỉnh” giữ trà được 3-5 ngày mà không làm mất mùi vị? Để tháo gỡ những thắc mắc này, An Trà sẽ giúp bạn hiểu bản chất thật sự của một chén trà ngon. 

2 yếu tố quyết định hương vị trà là: chất hữu cơ trong trà và khoáng vi lượng.

Nhiều người lầm tưởng chất hữu cơ trong trà sau khi pha sẽ tích tụ vào bên trong ấm là gia tăng hương vị. Nhưng thật chất chúng sẽ nhanh chóng bị oxy hóa và hầu như không còn mùi vị gì cho lần pha trà tiếp theo.

Các loại khoáng vi lượng trong đất làm ấm tử sa mới là nhân tố sáng giá. Vì bên trong không tráng men, nên các khoáng vi lượng của đất sẽ giải phóng vào nước pha trà. Càng ngày lớp khoáng sẽ dần tích tụ và làm tăng thêm hương vị của trà các chất canxi, sắt, kẽm,...

Vì thế, ấm tử sa phát huy tác dụng tuyệt diệu của mình bằng cách cung cấp và tích tụ khoáng vi lượng thích hợp trong mỗi lần pha trà:

• Trên thành ấm có nhiều lỗ nhỏ li ti giúp lưu giữ mùi thơm của trà. Ngày qua ngày khi bạn dùng ấm càng lâu, hương thơm sẽ lưu giữ nhiều hơn. Và đến lúc đó chỉ cần cho nước sôi vào cũng tỏa ra hương trà.
• Thiết kế kín kẽ của ấm tử sa giúp nhiệt độ luôn bảo toàn và giữ được hương vị trà, dù đã để trà 3 hay 5 ngày thì vẫn giữ nguyên hương vị trà ngon.

Chọn ấm tử sa thế nào cho đúng?

Lựa chọn ấm tử sa đúng chuẩn không phải ai cũng biết, trên thị trường có rất nhiều ấm với mức giá khác nhau. Nếu bạn là người mới chơi trà, hãy lưu ý 3 điểm sau khi chọn ấm tử sa bạn nhé:

• Công năng: ấm trà phải đảm bảo nắp không mớm nước, nghiêng 90 độ nhưng vẫn không rơi nắp ấm. Vòi ấm rót mạnh, không bị tắc, miệng ấm không gây khó khăn trong việc thay trà, cọ rửa.
• Thẩm mỹ: ấm tử sa không chỉ giúp cho trà ngon hơn, mà đó cũng là trà cụ tăng tính thẩm mỹ cho không gian của bạn. Có rất nhiều loại ấm tử sa khắc họa cầu kỳ các chi tiết hoa lá, chim thú,... nhưng ấm tử sa kiểu dáng đơn giản vẫn được ưa chuộng, thành ấm có độ dày đồng đều sẽ cân bằng nhiệt độ tốt hơn.
• Chất đất: ấm tử sa nổi bật với khả năng cải thiện hương vị trà bằng việc cung cấp khoáng vi lượng. Vì thế chất đất tử sa làm ra ấm rất quan trọng, tốt nhất vẫn nên chọn ấm tử sa Nghi Hưng.

Đừng vội sử dụng ấm mới sau khi mua

Ấm tử sa thường được nhập khẩu từ Trung Quốc nên sẽ có một lớp sáp bảo vệ. Một số loại ấm còn có mùi đất, mùi bụi nên chúng ta cần xử lý, làm sạch trước khi sử dụng ấm mới. Một số bước đơn giản để rửa ấm:

• Rửa ấm tử sa bằng nước nóng (có thể dùng kem đánh răng và bàn chải để cọ rửa bên trong và ngoài ấm)
• Cho ấm vào đun sôi 30 phút: để hạn chế việc nắp và thân ấm va đập vào nhau khi nước sôi hãy nhớ lót đáy ấm và quấn vải nắp ấm nhé.
• Sau 30 phút, tắt bếp và để nước nguội dần
• Sau đó rửa lại toàn bộ ấm bằng nước ấm

Ngoài rửa ấm sau khi mua về, trong quá trình sử dụng chúng ta cũng nên bảo quản ấm. Một số lưu ý khi sử dụng ấm tử sa để ấm bền, đẹp:

• Khi pha trà bạn nên đổ nước tràn qua miệng ấm và lau khô bằng vải mềm. Điều này giúp cho ấm trà có lớp cao trà bóng sáng. 
• Vì ấm tử sa là ấm đất nên chúng ta không nên cọ rửa ấm, chỉ cần làm sạch bằng nước nóng.

Câu hỏi thường gặp về ấm tử sa

Pha trà bằng ấm tử sa luôn ngon hơn ấm gốm sứ

Không hoàn toàn đúng như vậy, ấm tử sa có khả năng tăng hương vị của trà nhờ khoáng vi lượng nhưng không phải loại trà nào cũng phù hợp. Các loại trà có hương vị mạnh, gắt và khô sẽ phù hợp với ấm tử sa vì khoáng vi lượng giúp cân bằng độ thanh nhẹ cho trà. Còn các loại trà tinh tế như trà xanh khi pha bằng ấm tử sa sẽ làm trà nhạt nhòa hơn, giảm chất lượng trà. 

Mỗi ấm chỉ pha một loại trà

Đúng là khi dùng càng lâu cho cùng 1 loại trà thì ấm tử sa sẽ phát huy tối đa tác dụng. Thật tuyệt vời khi chúng ta có đủ số lượng ấm cho từng loại trà của mình! Nhưng đó là điều khó xảy ra, trừ khi bạn thật sự yêu và hiểu về trà. Nhưng làm thế nào để ấm trà tử sa của chúng ta không bị lẫn tạp hương vị? Bạn có thể dùng 1 ấm cho các loại trà có cùng nguồn gốc. Ví dụ các loại trà từ Thái Nguyên, các loại trà từ gốc cổ thụ, các loại trà ô long tứ quý…có thể pha bằng 1 ấm tử sa.

Chỉ cần chọn ấm tốt là có trà ngon

Bạn đã nghe câu: “Nhất thủy, nhì trà, tam pha, tứ ấm” chưa? Vậy thì trước khi chọn ấm tốt chúng ta còn phải quan tâm đến nước, loại trà và kỹ thuật pha trà. Hãy bắt đầu với ấm trà có tráng men trước, ấm tử sa chỉ là một khám phá của giới sành trà, không phải là điều tiên quyết. 

Ấm tử sa thật phải được làm từ đất Nghi Hưng

Thật ra ấm tử sa Nghi Hưng là tên gọi phổ biến vì họ có kỹ thuật tốt và lịch sử lâu đời, đa phần ấm có xuất xứ từ Nghi Hưng là ấm tốt. Nhưng nếu bạn chỉ muốn tìm ấm tử sa thiên về công năng thì chỉ cần tìm loại có khả năng cung cấp khoáng vi lượng cho trà. Chẳng hạn nhưng ấm gốm pha kim loại ở Nhật Bản và Đài Loan cũng là một cách hay - họ cũng ứng dụng nguyên lý bổ sung khoáng khi làm ra ấm.

Vậy là chúng ta đã tìm hiểu những vấn đề cốt lõi nhất của ấm tử sa. An Trà hy vọng bạn đã có những thông tin hữu ích để hiểu hơn về loại trà cụ đặc biệt này. Cùng theo dõi An Trà để cập nhật những kiến thức bổ ích khác về trà bạn nhé